ANLAMCA ÇELİŞEN SÖZCÜKLERDEN KAYNAKLANAN ANLATIM BOZUKLUKLARI

Cümleler kelimelerin bir kural ve düzen dâhilinde bir araya getirilerek oluşturulmuş kelime dizileridir. Kelime diziliminde cümleyi oluşturan özne ve yüklem ikilisidir. Eğer cümle içinde yüklem ögesinin kullanılmaması durumunda cümle tamamlanmaz ve eksik cümle olarak adlandırılır. Bu iki söz grubu oluşturulduktan sonra ifadeyi detaylandırmak için mekân, nitelik, nicelik gibi unsurlar belirtilmektedir. Bu durumda cümlenin diğer ögeleri olan nesne, zarf veya dolaylı tümleç gibi ögeler kullanılmaktadır. Cümle ifadesine uygun anlam taşımayan sözcükler anlatım bozukluğu oluşturmaktadır.

 Birbiri ile Çelişen Sözcüklerin Kullanımı İle Oluşan Anlatım Bozukluğu

Türkçede anlatım bozukluklarının birçok çeşidi bulunmaktadır. Anlatım bozuklukları cümle de verilmek istenen ifadenin yanlış verilmesine neden olmaktadır. Bu durum ise genel itibari ile doğru sözcük kullanılmaması, birbiri yerine kullanılan kelimelerin cümle içinde aynı ifadeyi veya yargıyı taşımaması, özne yüklem uyumsuzluğu ya da cümle içinde kullanılan kelimelerin birbiri ile zıtlık oluşturması başlıca anlatım bozuklukları arasında incelenmektedir.

Birbiri ile çelişen kelimelerin bir arada kullanımı sonucunda cümlede hiçbir kesinlik veya ihtimal oluşmaz. Cümle bütün ögeleri kurallı bir şekilde dizilmesine ve kullanılmasına rağmen herhangi bir yargı ve durum belirtmez. Bu yönüyle eksik cümle kategorisinde incelenebilir. Anlatım bozukluğu oluşturmamak veya hatayı gidermek için cümle içinde uyumlu kelimelerin kullanılması gerekmektedir.

Cümle içinde anlamca çelişen bazı kelimeler şu şekilde sıralanabilir:

• Kesinlik bildiren kelimelerin, olasılık veya ihtimal bildiren kelime veya çekim ekleri ile aynı cümlede kullanılması
  Eminim sen bu işin üstesinden gelebilirsin galiba.
  Cümle içinde bulunan ‘emin olmak’ ve ‘galiba’ kelime grupları birbirleri ile zıt iki ayrı yargıyı ifade etmektedir. Emin olmak bir olayın veya bir durumun kesinlikle olduğunu ya da olacağını belirtmektedir. Galiba kelimesi ise olasılık anlamı atarak cümlenin anlamı bozmaktadır.
• Mutlak yargı bildirmesine rağmen ihtimal belirtilen kelimelerin bir arada kullanılması sonucu oluşan anlatım bozuklukları da bulunmaktadır.
  Bu sorunun çözümünde mutlaka öğretmen yardım eder herhalde.
  Mutlaka ve herhalde kelimeleri iki ayrı yargı bildirmesine rağmen ayını cümle içinde kullanılarak anlatım bozukluğu oluşturmaktadır.
• Varsayımda bulunulurken kesinlik ifadelerine yer verme durumu ile de cümlenin anlamı değişmektedir.
  Aşağı yukarı tam üç yıl konuşmadık.
  Cümle içinde verilen ‘tam’ ve ‘aşağı yukarı’ kelime grupları anlamca çelişen sözcükler arasında yer almaktadır. Tam ifadesi hiçbir ihtimal oluşturmadan kesin bir dil ile süre belirtirken, aşağı yukarı ifadesinde yaklaşık süre belirtilmektedir. İfadenin doğru bir şekilde aktarılması için yalnızca bir tanesinin kullanılması gerekmektedir.

 Yanlış Kelime Kullanımı ile Yapılan Diğer Anlatım Bozuklukları

Anlatım bozuklukları içinde görülen bir diğer hata ise aynı anlamı taşıyan kelimelerin bir arada kullanılması şeklinde görülmektedir. Anlatım bozuklukları sadece anlam sapmasına yol açmaz, aynı zamanda yalın ve anlaşılabilir bir şekilde kullanılması gereken dilin yozlaşmasına da neden olmaktadır. Yapılan bütün anlatım bozuklukları dile yeterince hâkim olunmamasının yanı sıra, konuşma ve yazışma sırasında gerekli özeni göstermemekten kaynaklanmaktadır.

Anlatım bozukluğu yapılan bir diğer durum ise birbirleri ile karıştırılan kelimelerin kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Kelime grupları içinde asıl kelimeye yakın anlam taşısa dahi cümlede anlam düşüklüğü meydana gelerek ifadenin eksik algılanmasına neden olmaktadır. Birbirleri ile karıştırılan kelimeler ise şu şekildedir:

• Mütevazı-Mütevâzî
• Mahsur-Mahzur
• Rekabet-Rêkabet
• Varis-Vâris