Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı Nedir?
Bir dilin ana görevi, aynı dili konuşan insanlar arasında bağlantıyı veya anlaşmayı sağlamasıdır. Bu sebeple konuşurken veya yazarken dil için belirli kurallar belirlenmiştir. Konuşurken veya yazarken bu kurallara uyulmadığı takdirde iletişim kurulan kişi size anlamakta zorluk çekebilir veya hiç anlamayabilir. Konuşma ve yazma işlemlerinde anlatım bozukluğuna yol açmamak için sade, yalın ve dilin kurallarına uyularak cümle kurulması gerekir.Kurulan bir cümlede anlam bakımından, birbiriyle ters düşen kelimelerin ve sözlerin beraber kullanılmasında ortaya çıkan anlatım bozukluğuna, anlamda aykırılık veya anlatım bozukluğu denir. Birbirlerine zıt şekilde anlam taşıyan aynı cümle içerisinde kullanıldığında meydana gelir. Örnek vermek gerekirse;
-Kesinlikle bu durum bizi sıkıntıya sokacak olsa gerek.
Yukarıdaki örnek cümlede, kesinlikle kelimesi kullanılarak eyleme mutlaklık verilmiş fakat daha sonra, gerek kelimesi ile mutlaklık vasfı ihtimal dahiline indirilmiştir. Dolayısı ile bu cümlede sıkıntıda olup olunmadığı net olarak anlaşılamamaktadır ve anlamca bozukluğuna örnek teşkil etmektedir.
-Çocuklar elbette vazoyu kırmış olabilirler!
Aynı şekilde bu örnek cümlede de bir anlatım bozukluğu yaşanmaktadır. Elbette kelimesi ile çocukların vazoyu kırdığına kesinlik kazandırılmış, olabilir kelimesi ile ise yine kesinlik alınmıştır. Dolayısı ile bu cümlenin "çocuklar elbette vazoyu kırmışlar" veya "çocuklar vazoyu kırmış olabilirler" şeklinde kurularak ya ihtimal ya da kesinlik kazandırılması gereken bir cümle olması gerekmektedir.
-Detayları da anlatarak bize kısa bir özet yaptı.
Bu cümlede ise, anlatım bozukluğunun birbiri ile anlam bakımından ters olan sözcüklerinin kullanımını görmekteyiz. Bir anlatımda, detaylar anlatılırsa bu uzun bir anlatımı vurgulamak için yapılır. Özet yapan biri için detayları da anlattı demek, birbirleriyle çelişen sözcükleri bir arada kullanmaktır. Türkçede bu eyleme uyumsuzluk veya oksimoron da denilebiliyor.
Oksimoron Nedir?
Oksimoron kelimesi dilimize Fransızca'dan geçmiştir. Birbiriyle zıt düşen iki kelimenin bir arada kullanılmasına denir. Bazen alaycı, sarkastik yaklaşımlar için bilerek birlikte kullanılabilir. Oksimoron kullanımına şu şekilde örnekler verilebilir;- Seni korkunç güzel buluyorum
- Cehennem kadar soğuksun
- Şarkılarınız inanılmaz güzel
- Sessiz çığlık
Sıralama Yanlışlığı
Bazen cümle kurma eylemi sırasında, kelimelerin hatalı seçiminden değil, kelimelerin sıralamasının yanlış kullanılmasından dolayı ortaya çıkan hataya da sıralama yanlışlığı anlatım bozukluğu denir.Cümlede önce gelmesi gereken, sıra olarak önde olması gereken kelimenin, beklenildiğinden daha sonra gelmesi ile ortaya çıkar. Şu örneklerle daha sağlıklı bir anlaşılma söz konusudur.
-Benim annem beni ne bir saat bekler ne de bir dakika
Bu cümlede, bir saat ve bir dakika kelime tamlamaları yanlış yazılmış, sıralama yanlışlığı ile anlatım bozukluğu meydana gelmiştir.
Yukarıda da değindiğimiz üzere, diğer bütün dillerde olduğu gibi, dil konuşulurken veya yazılırken yalınlık ve sadelik esas olmakta birlikte, kurallara da uyulması gerekmektedir. Aksi takdirde anlatım bozukluğu meydana gelir.
